Η ομιλία του Βλ. Πούτιν στη Λέσχη Βαλντάι

Η ομιλία του Βλ. Πούτιν στη Λέσχη Βαλντάι

Το συνέδριο είχε θέμα «Παγκόσμια Τάξη: νέοι κανόνες ή παιχνίδι χωρίς κανόνες

Ο Βλάντιμιρ Πούτιν έκανε μια ιστορική, για τις διεθνείς σχέσεις, ομιλία, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της ολομέλειας του XI συνεδρίου της Λέσχης «Βαλντάι». Το συνέδριο είχε θέμα: «Παγκόσμια Τάξη: νέοι κανόνες ή παιχνίδι χωρίς κανόνες;», πραγματοποιήθηκε στις 22-24 Οκτωβρίου στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας, και σ’ αυτό έλαβαν μέρος 108 εμπειρογνώμονες από 26 χώρες.

«Αγαπητοί συνάδελφοι! Κυρίες και κύριοι! Αγαπητοί φίλοι!

Με χαρά σας καλωσορίζω στην 11^η συνδιάσκεψη της Λέσχης ανταλλαγής απόψεων «Βαλντάι». Όπως ήδη ειπώθηκε, εφέτος εδώ στη Λέσχη εμφανίστηκαν νέοι συνδιοργανωτές. Μεταξύ αυτών και οι ρωσικές, μη κυβερνητικές, δομές εμπειρογνωμόνων, κορυφαία πανεπιστήμια. Εκτός αυτών, προτάθηκε να προσθέσουμε στη συζήτηση της καθ’ αυτό ρωσικής προβληματικής και ζητήματα της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομίας.

Ευελπιστώ ότι, αυτές οι οργανωτικές και αλλαγές περιεχομένου θα ενισχύσουν το κύρος της Λέσχης ως μια από τις αξιόπιστες πλατφόρμες εμπειρογνωμόνων και ανταλλαγής απόψεων. Ταυτόχρονα, ευελπιστώ πως το λεγόμενο πνεύμα της «Βαλντάι» θα πετύχει να διατηρηθεί, και αυτή η ελευθερία, η ειλικρίνεια, η δυνατότητα να διατυπώνονται οι πιο διαφορετικές και παράλληλα πάντα καλόπιστες απόψεις.

Στο πλαίσιο αυτό θέλω να πω ότι και εγώ δεν θα σας απογοητεύσω, θα σας μιλήσω ευθέως, ειλικρινώς. Κάποια πράγματα, μπορεί, να σας φανούν ιδιαίτερα σκληρά. Αλλά εάν δεν μιλούμε ευθέως και δεν μιλούμε ξεκάθαρα γι’ αυτό που πραγματικά σκεφτόμαστε, τότε δεν έχει νόημα να συγκεντρωνόμαστε υπό αυτή την μορφή. Θα έπρεπε να μαζευόμαστε σε κάποιες διπλωματικές δεξιώσεις, όπου κανείς δεν λέει τίποτε με σαφήνεια –για να θυμηθώ τα λόγια ενός γνωστού διπλωμάτη, μπορώ μόνο να επισημάνω ότι η γλώσσα δόθηκε στους διπλωμάτες για να μη λένε την αλήθεια.

Εμείς εδώ, όμως, συγκεντρωνόμαστε για άλλο σκοπό. Συγκεντρωνόμαστε, για να μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Ευθύτητα και κυνικότητα στις εκτιμήσεις είναι απαραίτητα σήμερα, όχι για να ξιφουλκούμε μεταξύ μας, αλλά για να επιδιώξουμε να κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο, γιατί καθίσταται όλο και λιγότερο ασφαλής και λιγότερο προβλέψιμος, γιατί αυξάνονται οι κίνδυνοι παντού.

«Νέοι κανόνες του Παιχνιδιού ή Παιχνίδι χωρίς κανόνες»

Το θέμα της σημερινής συνάντησης, των συζητήσεων που έλαβαν χώρα εδώ, ήδη έχει αναφερθεί: «Νέοι κανόνες του Παιχνιδιού ή Παιχνίδι χωρίς κανόνες;». Κατά τη γνώμη μου, αυτό το θέμα, αυτή η διατύπωση, περιγράφει ακριβέστατα το ιστορικό δίλλημα ενώπιον του οποίου βρισκόμαστε, την επιλογή την οποία είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε όλοι μας. Η άποψη ότι ο σύγχρονος κόσμος αλλάζει ραγδαία, δεν είναι βεβαίως νέα. Και γνωρίζω ότι στη διάρκεια της συζήτησης μιλήσατε γι’ αυτό. Πράγματι, είναι δύσκολο να διαφύγουν της προσοχής μας οι ριζικοί μετασχηματισμοί στην παγκόσμια πολιτική, οικονομία, κοινωνική ζωή, στη σφαίρα των βιομηχανικών, πληροφοριακών και κοινωνικών τεχνολογιών. Εξ αρχής, σας ζητώ να με συγχωρήσετε, εάν επαναλάβω κάτι που ειπώθηκε από κάποιους από τους συμμετέχοντες της συζήτησης. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί, καθώς έτσι κι αλλιώς μιλήσατε λεπτομερειακά για όλα, αλλά θα σας εκθέσω τη δική μου οπτική, που σε κάποια σημεία συμπίπτει με τους συμμετέχοντες, σε κάποια αποκλίνει.

Αναλύοντας τη τρέχουσα κατάσταση, δεν λησμονούμε τα μαθήματα της ιστορίας. Πρώτον, η αλλαγή της παγκόσμιας τάξης (και ακριβώς το φαινόμενο αυτής της κλίμακας παρατηρούμε σήμερα), κατά κανόνα, συνοδευόταν στο παρελθόν αν όχι με έναν παγκόσμιο πόλεμο, με παγκόσμιες συγκρούσεις, τουλάχιστον με μια αλυσίδα σφοδρών συγκρούσεων τοπικού χαρακτήρα. Δεύτερον, η παγκόσμια πολιτική –αυτό, πρωτίστως, σημαίνει την οικονομική ηγεμονία, τα ζητήματα πολέμου και ειρήνης, της ανθρωπιστικής σφαίρας, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Στον κόσμο έχουν συσσωρευθεί πολλές αντιθέσεις. Και πρέπει να ρωτήσουμε με ειλικρίνεια ο ένας τον άλλον, εάν διαθέτουμε αξιόπιστο δίχτυ ασφαλείας. Δυστυχώς, εγγυήσεις, εμπιστοσύνη, ότι το υπάρχον σύστημα της παγκόσμιας και περιφερειακής ασφάλειας είναι σε θέση να μας διαφυλάξει από τους κλυδωνισμούς, δεν υπάρχουν. Αυτό το σύστημα είναι σοβαρά εξασθενημένο, κατακερματισμένο και παραμορφωμένο. Δύσκολες ώρες περνούν και οι διεθνείς και περιφερειακοί θεσμοί πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας. Όντως, πολλοί μηχανισμοί εξασφάλισης της παγκόσμιας τάξης δημιουργήθηκαν αρκετά παλαιότερα, και ως αποτέλεσμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η αντοχή αυτού του συστήματος βασίστηκε όχι μόνον στην ισορροπία δυνάμεων, μεταξύ άλλων, και θέλω αυτό επίσης να το υπογραμμίσω, όχι μόνο στο δίκαιο των νικητών, αλλά και στο ότι οι «πατέρες-θεμελιωτές» αυτού του συστήματος ασφάλειας αντιμετώπιζαν με σεβασμό ο ένας τον άλλο, και δεν προσπαθούσαν να αποσπάσουν τα πάντα αλλά να διαπραγματευθούν. Το σημαντικότερο είναι ότι, αυτό το σύστημα εξελίχθηκε και, παρ’ όλες τις ατέλειές του, συνεισέφερε αν όχι να επιλυθούν, τουλάχιστον να συγκρατηθούν σε ένα πλαίσιο τα υφιστάμενα παγκόσμια προβλήματα, να ρυθμιστεί  η οξύτητα του φυσικού ανταγωνισμού των κρατών.

Είμαι πεπεισμένος, ότι τον μηχανισμό ελέγχου και ισορροπιών, ο οποίος στις προηγούμενες δεκαετίες διαμορφώθηκε δύσκολα, ενίοτε μάλιστα δομείτο με οδυνηρό τρόπο, δεν έπρεπε να τον θραύσουμε, ή να θραύσουμε κάτι, μη δημιουργώντας κάτι σε αντικατάστασή του. Σε διαφορετική περίπτωση, πραγματικά, δεν θα απέμενε κανέναν άλλο εργαλείο, εκτός από την ωμή βία. Ήταν αναγκαίο να διεξάγουμε μια λογική αναδόμηση, προσαρμοσμένη στις νέες πραγματικότητες του συστήματος των διεθνών σχέσεων. Όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ανακηρύσσοντας τον εαυτόν τους νικητές του ψυχρού πολέμου, αλαζονικά, θεωρώ, σκέφθηκαν ότι απλά αυτό δεν το είχαν ανάγκη. Και στη θέση της εγκαθίδρυσης μιας νέας ισορροπίας δυνάμεων, που συνιστά απαραίτητη συνθήκη της τάξης και της σταθερότητας, αντιθέτως, έλαβαν μέτρα, που οδήγησαν σε δραματική επιδείνωση της ανισορροπίας.

Οι ΗΠΑ συμπεριφέρθηκαν με ανευθυνότητα νεόπλουτου

Ο «ψυχρός πόλεμος» τελείωσε. Όμως δεν τελείωσε με τη σύναψη «ειρήνης», με σαφείς και διαφανείς συμφωνίες για τη τήρηση των υφιστάμενων και τη θέσπιση νέων κανόνων και αρχών. Δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι οι λεγόμενοι νικητές στον ψυχρό πόλεμο αποφάσισαν να καρπωθούν την κατάσταση, να αναμορφώσουν όλο τον κόσμο αποκλειστικά γι’ αυτούς, σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα. Κι εάν το υφιστάμενο σύστημα διεθνών σχέσεων, διεθνούς δικαίου, το σύστημα ελέγχου και ισορροπιών εμπόδιζε την επίτευξη αυτού του στόχου, τότε κηρυσσόταν αμέσως άνευ αξίας, ξεπερασμένο και προς άμεση κατεδάφιση. Συγγνώμη, έτσι συμπεριφέρονται, οι νεόπλουτοι, στους οποίους περιήλθε ξαφνικά τεράστιος πλούτος -στην προκειμένη περίπτωση η παγκόσμια ηγεσία, η παγκόσμια ηγεμονία. Και αντί αυτόν τον πλούτο να τον διαχειριστούν με σύνεση, με προσοχή, εννοείται και για το δικό τους όφελος, θεωρώ ότι διέπραξαν πολλά σφάλματα.

Άρχισε μια περίοδος ανακολουθιών και παραλείψεων στην παγκόσμια πολιτική. Υπό την πίεση του νομικού μηδενισμού, βήμα-βήμα, το διεθνές δίκαιο εγκατέλειψε τις θέσεις του. Η αντικειμενικότητα και η αμεροληψία θυσιάστηκαν για πολιτικές σκοπιμότητες. Οι νομικοί κανόνες αντικαταστάθηκαν από αυθαίρετες ερμηνείες και προκατειλημμένες εκτιμήσεις. Συνάμα, ο ολοκληρωτικός έλεγχος στα παγκόσμια ΜΜΕ επέτρεψε το άσπρο να εμφανίζεται σαν μαύρο και το μαύρο άσπρο. Σε συνθήκες κυριαρχίας μιας χώρας και των συμμάχων της ή, να το πούμε αλλιώς, των δορυφόρων της, η αναζήτηση παγκοσμίων λύσεων συχνά μετατρεπόταν σε επιδίωξη να επιβληθούν οι δικές τους συνταγές ως καθολικές. Οι φιλοδοξίες αυτής της ομάδας αυξήθηκαν τόσο, ώστε οι θέσεις τους, που είχαν επεξεργαστεί στους δικούς τους διαδρόμους εξουσίας, να εμφανίζονται ως γνώμη όλης της παγκόσμιας κοινότητας. Όμως δεν είναι έτσι. Η ίδια η έννοια της «εθνικής κυριαρχίας» για τη πλειοψηφία των κρατών απέκτησε σχετική αξία. Στην ουσία, προτάθηκε το αξίωμα: όσο μεγαλύτερη η υπακοή στον μοναδικό κέντρο παγκόσμιας επιρροής, τόσο μεγαλύτερη η νομιμοποίηση του ενός ή του άλλου καθεστώτος.

Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει μαζί σας μια ελεύθερη συζήτηση, και ευχαρίστως να απαντήσω στις ερωτήσεις και θα επιτρέψω στον εαυτόν μου το δικαίωμα να σας θέσω και εγώ ερωτήματα. Ωστόσο, στη διάρκεια αυτής της συζήτησης, ας προσπαθήσει κάποιος να αντικρούσει τη θέση που μόλις τώρα διατύπωσα. Οι κυρώσεις για τους απείθαρχους είναι καλά γνωστές, και επανειλημμένως δοκιμασμένες: βίαιες παρεμβάσεις, οικονομική και επικοινωνιακή πίεση, παρεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις, προσφυγή σε κάποια «υπερ-δικαιική» νομιμότητα, όταν είναι απαραίτητο να αιτιολογηθεί η παράνομη διευθέτηση ορισμένων συγκρούσεων, η εξάλειψη ανεπιθύμητων καθεστώτων. Το τελευταίο διάστημα, υπάρχουν μαρτυρίες ότι σε σχέση με μια σειρά από ηγέτες χρησιμοποιείται και στυγνός εκβιασμός.

Οι ΗΠΑ ισχυροποίησαν τον εξτρεμιστικό ισλαμισμό

Όχι άδικα, ο επονομαζόμενος «μεγάλος αδελφός» ξοδεύει δισεκατομμύρια δολάρια για να κατασκοπεύει όλο τον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και των εγγύτερων συμμάχων του. Ας αναρωτηθούμε κατά πόσο είναι σε όλους εσάς άνετα, ασφαλή, ευχάριστα να ζείτε σε ένα τέτοιο κόσμο, κατά πόσο αυτός ο κόσμος είναι δίκαιος και ορθολογικός. Μήπως, δεν έχουμε κάποιο λόγο να ανησυχούμε, να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση, να θέτουμε ενοχλητικές ερωτήσεις; Μήπως, η αποκλειστικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών και το πώς εφαρμόζουν την ηγεμονία τους, είναι πραγματικά κάτι καλό για όλους, και η παρέμβασή τους παντού σε όλες τις παγκόσμιες υποθέσεις φέρνει ειρήνη, ευημερία, πρόοδο, άνθιση, δημοκρατία –και πρέπει απλώς να χαλαρώσουμε και να το απολαύσουμε; Επιτρέψτε μου να σας πω ότι δεν είναι έτσι. Δεν είναι καθόλου έτσι.

Η μονομερής υπαγόρευση και η επιβολή των δικών τους προτύπων επιφέρουν το απολύτως αντίθετο αποτέλεσμα: Αντί για τη διευθέτηση των συγκρούσεων –η κλιμάκωση. Αντί για κυρίαρχα σταθερά κράτη –αυξάνεται ο χώρος που κυριαρχεί το χάος. Αντί της δημοκρατίας –υποστήριξη εντελώς αμφίβολου ποιότητας ομάδων: από τους γνήσιους νεοναζιστές έως τους ριζοσπάστες ισλαμιστές. Και γιατί τους στηρίζουν; Διότι τους χρησιμοποιούν σε κάποια φάση ως όργανα για την επίτευξη των σκοπών τους, και έπειτα «καίγονται» – και τους παρατάνε. Δεν σταματώ να εκπλήσσομαι από το πώς οι εταίροι μας, ξανά και ξανά, κάνουν τα ίδια και τα ίδια λάθη. Κάποτε ενίσχυσαν τα ισλαμιστικά εξτρεμιστικά κινήματα για το πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση, τα οποία δυνάμωσαν στο Αφγανιστάν. Από αυτά γεννήθηκαν και οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα. Η Δύση, εάν δεν υποστήριζε ανοιχτά, έκλεινε τότε τα μάτια, και θα έλεγα στην πραγματικότητα ενίσχυε την επικοινωνιακή, πολιτική, οικονομική, εισβολή των διεθνών τρομοκρατών στη Ρωσία (αυτό δεν το έχουμε ξεχάσει) και στις χώρες της Κεντρικής Ασίας.

Μόνο μετά, με τις φοβερές τρομοκρατικές επιθέσεις στο έδαφος των ιδίων των ΗΠΑ, έγινε αντιληπτή η γενική απειλή της τρομοκρατίας. Θυμίζω ότι, πρώτοι εμείς στηρίξαμε τότε τον λαό των ΗΠΑ, συμπεριφερόμενοι ως φίλοι και εταίροι, σε αυτή τρομερή τραγωδία της 11^ης Σεπτεμβρίου. Στη διάρκεια των συνομιλιών μου με ηγέτες των ΗΠΑ, της Ευρώπης, μιλώ συνεχώς για την αναγκαιότητα του κοινού αγώνα ενάντια στη τρομοκρατία, ως πρόκληση παγκόσμιας διάστασης. Και με αυτή την πρόκληση δεν είναι δυνατόν να συμφιλιωθούμε, και δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί, χρησιμοποιώντας δύο μέτρα και δύο σταθμά. Συμφώνησαν μαζί μας, αλλά μετά από λίγο, όλα ξανάγιναν όπως ήταν και πριν. Ακολούθησε η επέμβαση και στο Ιράκ και στη Λιβύη, και αυτή η χώρα, παρεμπιπτόντως, οδηγήθηκε στο χείλος της καταστροφής. Πραγματικά, γιατί οδηγήθηκε εκεί; Και τώρα που βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής, έγινε χώρος δράσης των τρομοκρατών. Μόνον η θέληση και η σοφία της σημερινής ηγεσίας της Αιγύπτου επέτρεψαν να αποφευχθεί το χάος και το όργιο των εξτρεμιστών σε αυτήν την κομβική αραβική χώρα.

Συρία, Ιράκ και Ισλαμικός Στρατός

Στη Συρία, όπως και παλαιότερα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ευθέως άρχισαν να χρηματοδοτούν και να εφοδιάζουν με οπλισμό τους μαχητές, υπέθαλψαν την αναπλήρωσή των γραμμών τους με μισθοφόρους από διάφορες χώρες. Επιτρέψτε μου να ρωτήσω, από πού βρήκαν χρήματα οι μαχητές, τα όπλα, στρατιωτικούς συμβούλους; Από που τα έλαβαν όλα αυτά; Πως έγινε κι αυτός ο διαβόητος επονομαζόμενος Ισλαμικός Στρατός μετετράπη σε ισχυρή, στην ουσία, στρατιωτική δύναμη; Σε ότι αφορά στη χρηματοδότηση, αυτή σήμερα δεν προέρχεται μόνο από τα έσοδα από τα ναρκωτικά, την παραγωγή των οποίων, παρεμπιπτόντως, κατά την περίοδο παραμονής των διεθνών δυνάμεων στο Αφγανιστάν αυξήθηκε όχι κατά κάποιες ποσοστιαίες μονάδες, αλλά πολλές φορές, και όλοι εσείς το γνωρίζετε αυτό. Η οικονομική στήριξη, όμως, προέρχεται και από την πώληση πετρελαίου, η άντληση του οποίου πραγματοποιείται στις περιοχές, που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των τρομοκρατών. Οι τελευταίοι πωλούν το πετρέλαιο σε χαμηλές τιμές. Κάνουν εξορύξεις. Κάποιος, όμως, το αγοράζει αυτό το πετρέλαιο, το μεταπωλεί, βγάζει κέρδος από αυτό, χωρίς να σκέφτεται ότι με αυτόν τον τρόπο χρηματοδοτούνται οι τρομοκράτες, οι οποίοι αργά ή γρήγορα μπορούν να περάσουν στο έδαφός τους, θα έλθουν να σπείρουν το θάνατο στη χώρα τους.

Από πού στρατολογούνται οι νέοι μαχητές; Σε αυτό ακόμη το Ιράκ, ως αποτέλεσμα της ανατροπής του Σαντάμ Χουσεΐν, καταστράφηκαν οι κρατικοί θεσμοί, συμπεριλαμβανομένου και του στρατού. Εμείς από τότε ακόμη λέγαμε: να είστε προσεκτικοί, επιφυλακτικοί, που τους πετάτε αυτούς τους ανθρώπους; Στον δρόμο. Και τι θα κάνουν; Μην λησμονείτε, καλώς κακώς, αυτοί ήσαν η ηγεσία μιας αρκετά μεγάλης περιφερειακής χώρας –σε τι θα τους μετατρέψετε; Τι συνέβη; Δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και αξιωματικοί, πρώην στελέχη του Μπααθ, πεταμένοι στο δρόμο, εντάχθηκαν σήμερα στις τάξεις των μαχητών. Μήπως, εδώ έγκειται και η ικανότητα του Ισλαμικού Κράτους; Αυτοί δρουν πραγματικά πολύ αποτελεσματικά, από στρατιωτική άποψη, πραγματικοί επαγγελματίες.

Η Ρωσία επανειλημμένως προειδοποίησε για τον κίνδυνο μονομερών δυναμικών ενεργειών, παρεμβάσεις στα πράγματα κυρίαρχων κρατών, φλερτ με εξτρεμιστές και ριζοσπάστες. Επέμενε στο ζήτημα της εισαγωγής των ομάδων που πολεμούν εναντίον της κεντρικής κυβέρνησης της Συρίας, πάνω από όλα του Ισλαμικού Κράτους, στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανισμών. Και λοιπόν, ποιο το αποτέλεσμα; Όλα μάταια. Ορισμένες φορές, δημιουργείται η εντύπωση ότι οι συνάδελφοί μας και οι φίλοι μας παλεύουν συνεχώς με τις συνέπειες της δικής τους πολιτικής, καταβάλουν όλη τους την ισχύ για την εξάλειψη των κινδύνων, τους οποίους οι ίδιοι δημιουργούν, και πληρώνουν για αυτό πολύ υψηλότερο τίμημα.

Ο μονοπολικός κόσμος δικτατορία επί ανθρώπων και χωρών

Αγαπητοί φίλοι!

Η εποχή της μονοπολικότητας απέδειξε με πειστικό τρόπο, ότι η αυξανόμενη κυριαρχία ενός κέντρου ισχύος δεν οδηγεί και στην αύξηση του ελέγχου των παγκόσμιων διαδικασιών. Αντιθέτως, τέτοιου είδους ασταθής δομή απέδειξε την αδυναμία της να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ανάλογες πραγματικές απειλές, όπως τις περιφερειακές συγκρούσεις, τη τρομοκρατία, το εμπόριο ναρκωτικών, το θρησκευτικό φανατισμό, το σωβινισμό και τον νεοναζισμό. Ταυτοχρόνως, διάνοιξε πλατιά οδό για την εκδήλωση της εθνικής ματαιοδοξίας, της χειραγώγησης της κοινής γνώμης, της ωμής καταστολής της θέλησης του αδύναμου από τη θέληση του δυνατού. Στην ουσία του ο μονοπολικός κόσμος είναι μία δικαιολογία, δικαιολογία της δικτατορίας και επί των ανθρώπων και επί των χωρών.

Επιπλέον, ο μονοπολικός κόσμος αποδείχθηκε άβολος, δυσβάσταχτος, δύσκολα διαχειρίσιμος για τον ίδιο τον ονομαζόμενο αυτόκλητο ηγέτη -να μόλις τώρα ακούστηκε δυνατά κάτι σχετικά με αυτό, και με το οποίο είμαι απόλυτα σύμφωνος. Ως εκ τούτου προκύπτουν ήδη οι παρούσες προσπάθειες να ανασυσταθεί, στη νέα ιστορική φάση, κάτι παρόμοιο ως οιονεί διπολικός κόσμος, οιονεί διπολικό σύστημα, ως κατάλληλο μοντέλο αναπαραγωγής, στη συγκεκριμένη περίπτωση, της αμερικανικής ηγεμονίας. Και δεν έχει σημασία ποιος στην αμερικανική προπαγάνδα έχει τη θέση του «κέντρου του κακού», τη θέση της ΕΣΣΔ ως κύριου αντιπάλου: είναι το Ιράν, ως χώρα, που επιδιώκει να αποκτήσει πυρηνική τεχνολογία, είναι η Κίνα, ως πρώτη οικονομία στον κόσμο, ή η Ρωσία, ως πυρηνική υπερδύναμη.

Τώρα βλέπουμε εκ νέου απόπειρες να θρυμματιστεί ο κόσμος, να χαραχθούν διαχωριστικές γραμμές, να σφυρηλατηθούν συμμαχίες επί της αρχής όχι για κάτι, αλλά εναντίον κάποιου, οποιοδήποτε. Εκ νέου να δημιουργηθεί το πρόσωπο του εχθρού, όπως ήταν και τα χρόνια του ψυχρού πολέμου, και να αποκτηθεί έτσι το δικαίωμα να ηγεμονεύει και, εάν θέλετε, δικαίωμα να υπαγορεύει. Όντως, το πώς ερμηνευόταν η κατάσταση την εποχή του ψυχρού πολέμου όλοι μας και το καταλαβαίνουμε και το γνωρίζουμε. Στους συμμάχους των ΗΠΑ πάντοτε έλεγαν: «Έχουμε κοινό εχθρό, είναι τρομερός είναι το κέντρο του κακού. Εμείς εσάς, τους συμμάχους μας, σας υπερασπίζουμε από αυτόν, και αυτό σημαίνει ότι έχουμε δικαίωμα να σας διατάζουμε, να σας επιβάλουμε να κάνετε θυσίες για τα πολιτικά και οικονομικά μας συμφέροντα, να συνεισφέρετε στο κόστος της κοινής άμυνας, αλλά το γενικό πρόσταγμα αυτής της άμυνας θα το έχουμε βέβαια εμείς».

Η επιδίωξη της παγκόσμια ηγεμονίας θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα

Με μια λέξη, ήδη είναι φανερή σήμερα η επιδίωξη, εκ νέου, στον μεταβαλλόμενο κόσμο να πραγματοποιηθούν τα συνηθισμένα σχήματα της παγκόσμιας διακυβέρνησης, και όλα αυτά για να εξασφαλιστεί η αποκλειστικότητά τους και να αποσπάσουν πολιτικά και οικονομικά κέρδη. Όμως, αυτές οι προσπάθειες όχι μόνον ολοένα και περισσότερο αποκλίνουν από την πραγματικότητα, αλλά έρχονται και σε αντίθεση με την πολυμορφία του κόσμου. Παρόμοια βήματα αναπόφευκτα θα προκαλέσουν αντιθέσεις, αντιδράσεις, και επίσης θα επιφέρουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Εμείς βλέπουμε τι συμβαίνει όταν η πολιτική απερίσκεπτα αναμειγνύεται με την οικονομία, όταν η λογική της σκοπιμότητας παραχωρεί τη θέση της στη λογική της αντιπαράθεσης, ακόμη και εάν αυτή βλάπτει τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα και τις θέσεις, συμπεριλαμβανομένων και τα συμφέροντα των εθνικών επιχειρήσεων.

Κοινά οικονομικά προγράμματα, αμοιβαίες επενδύσεις αντικειμενικά φέρνουν εγγύτερα τις χώρες, συνδράμουν στην απορρόφηση των κραδασμών από τα τρέχοντα προβλήματα των διεθνών σχέσεων. Ωστόσο, σήμερα η παγκόσμια επιχειρηματική κοινότητα υφίσταται μια άνευ προηγουμένου πίεση εκ μέρους των δυτικών κυβερνήσεων. Τι είδους μπίζνες, ποια οικονομική σκοπιμότητα, τι ρεαλισμός μπορεί να υπάρξει, όταν ρίχνουν το σύνθημα: «Η χώρα βρίσκεται σε κίνδυνο, ο ελεύθερος κόσμος είναι σε κίνδυνο, η δημοκρατία είναι σε κίνδυνο!»; Πρέπει να στρατευθούμε. Ορίστε, νάτη η στρατευμένη πολιτική. Οι κυρώσεις ήδη υπονομεύουν τα θεμέλια του παγκόσμιου εμπορίου και τους κανόνες του ΠΟΕ, τις αρχές του απαραβίαστου της ατομικής ιδιοκτησίας, αποσταθεροποιούν το φιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης, εδρασμένου στην αγορά, στην ελευθερία και στον ανταγωνισμό, -μοντέλο, από το οποίο οι κατ’ εξοχήν ευνοημένες υπενθυμίζω ότι είναι οι χώρες της Δύσης. Τώρα διακινδυνεύουν να απολέσουν την αξιοπιστία τους ως ηγέτες της παγκοσμιοποίησης.

Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί ήταν ανάγκη να συμπεριφερθούν έτσι; Ωστόσο, η ευημερία των ίδιων των ΗΠΑ εξαρτάται από την αξιοπιστία των επενδυτών, των ξένων κατόχων δολαρίων και αμερικανικών ομολόγων. Η αξιοπιστία αυτή προφανώς υπονομεύεται, τα σημάδια της απογοήτευσης από τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης είναι πλέον υπαρκτά σε πολλές χώρες. Το περιβόητο προηγούμενο με την Κύπρο και τα πολιτικά κίνητρα των κυρώσεων ενίσχυσαν μόνον τις τάσεις προς την εθνική οικονομική και χρηματοπιστωτική κυριαρχία, την επιδίωξη των κρατών ή των περιφερειακών οντοτήτων με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να εξασφαλιστούν έναντι των κινδύνων που προκύπτουν από την εξωτερική πίεση.

Έτσι, τώρα ήδη όλο και μεγαλύτερος αριθμός κρατών επιχειρεί να αποχωρήσει από την εξάρτηση του δολαρίου, να δημιουργήσει εναλλακτικές χρηματοπιστωτικές πηγές, συστήματα διακανονισμού, συναλλαγματικά αποθέματα. Κατά την άποψή μου, οι αμερικανοί φίλοι μας απλώς υπονομεύουν, κόβουν το κλαδί που και οι ίδιοι κάθονται επάνω. Δεν επιτρέπεται να μπερδεύουμε την πολιτική με την οικονομία. Όμως, αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Οι νέες τάσεις στην παγκόσμια οικονομία

Πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι οι κυρώσεις που ελήφθησαν με πολιτικά κίνητρα ήσαν λάθος, το οποίο βλάπτει τους πάντες, αλλά είμαι βέβαιος ότι για το ζήτημα θα ξαναμιλήσουμε.

Καταλαβαίνουμε πως και υπό την πίεση ποιών, πάρθηκαν αυτές οι αποφάσεις. Όμως επιτρέψτε μου να σας πω ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να κρατήσει υποκριτική στάση, να προσβάλει κάποιον, να ζητήσει από κανέναν τίποτε. Η Ρωσία είναι μια χώρα αυτάρκης. Θα εργαστούμε σε αυτές τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις που έχουν προκύψει, θα αναπτύξουμε τη δική μας παραγωγή και τεχνολογία, θα παρέμβουμε αποφασιστικότερα στην προώθηση μεταρρυθμίσεων και οι εξωτερικές πιέσεις, όπως και άλλοτε, μόνον χαλυβδώνουν την κοινωνία μας, δεν επιτρέπουν τη χαλάρωση, θα έλεγα ότι επιβάλουν τη συγκέντρωση στις κύριες αναπτυξιακές κατευθύνσεις.

Οι κυρώσεις, βέβαια, μας βάζουν εμπόδια. Με αυτές τις κυρώσεις προσπαθούν να μας βλάψουν, να ανακόψουν την ανάπτυξή μας, να μας εξωθήσουν σε πολιτική, οικονομική, πολιτιστική απομόνωση, να μας σπρώξουν στη καθυστέρηση. Αλλά ο κόσμος, και θέλω να το τονίσω, ήδη το είπα και το επαναλαμβάνω, ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά. Εμείς δεν σκοπεύουμε να αποκλειστούμε από αυτόν και να επιλέξουμε κάποιο δρόμο κλειστής ανάπτυξης, το δρόμο της αυτάρκειας, είμαστε πάντοτε έτοιμοι για διάλογο, μεταξύ άλλων και για την ομαλοποίηση των οικονομικών σχέσεων, όπως και των πολιτικών. Υπολογίζουμε εδώ στην πραγματιστική προσέγγιση και στις θέσεις των επιχειρηματικών κύκλων των σημαντικότερων χωρών.

Σήμερα, ακούγεται ο ισχυρισμός ότι, η Ρωσία στρέφεται μακριά από την Ευρώπη –ίσως, στη συζήτηση να ακούστηκε- αναζητά άλλους επιχειρηματικούς εταίρους, πρωτίστως, στην Ασία. Θέλω να πω, ότι δεν είναι καθόλου έτσι. Η ενεργητική μας πολιτική στη περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού ωκεανού, δεν ξεκίνησε σήμερα και δεν σχετίζεται με τις κυρώσεις, αλλά ήδη πριν από αρκετά χρόνια. Προέκυψε, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, από το γεγονός ότι η Ανατολή καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερη σημασία στον κόσμο και στην οικονομία, και στην πολιτική. Το να μη το λάβει κάποιος υπ’ όψιν του είναι απλώς αδύνατο. Για μια ακόμη φορά θέλω να τονίσω, όλοι το κάνουν αυτό και εμείς θα το κάνουμε, πολύ περισσότερο που σημαντικό μέρος του εδάφους μας βρίσκεται στην Ασία. Γιατί να μην εκμεταλλευθούμε, αυτού του είδους τα πλεονεκτήματα που διαθέτουμε; Αν δεν το κάναμε θα αποτελούσε απλώς πολιτική μυωπία.

Η ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων με αυτά τα κράτη, τα κοινά σχέδια ολοκλήρωσης αποτελούν σοβαρό κίνητρο για τη δική μας εσωτερική ανάπτυξη. Οι σημερινές δημογραφικές, οικονομικές, πολιτιστικές τάσεις μάς λένε ότι η εξάρτηση από μια μόνο υπερδύναμη, όντως, αντικειμενικά θα μειώνεται. Και αυτό, όπως είναι φυσικό, το λένε και Αμερικανοί, και Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες μιλούν και γράφουν σχετικά. Ίσως, στην παγκόσμια πολιτική μάς περιμένουν ανάλογα φαινόμενα όπως και στην παγκόσμια οικονομία, και αυτός ο πολύ έντονος ανταγωνισμός σε αυτόν ή στον άλλον τομέα, η συχνή εναλλαγή αυτών που ηγούνται στον έναν ή στον άλλο τομέα. Όλα είναι δυνατά. Αναμφίβολα.

Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός θα αυξήσει το ρόλο των ανθρωπιστικών παραγόντων: της εκπαίδευσης, της επιστήμης, των υπηρεσιών υγείας, του πολιτισμού. Αυτό, με τη σειρά του, επιδρά ουσιαστικά στις διεθνείς σχέσεις, επειδή, μεταξύ άλλων, η πηγή της λεγόμενης ήπιας ισχύος θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα πραγματικά επιτεύγματα στη διαμόρφωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, και όχι από την επιτηδειότητα των τεχνικών προπαγάνδας.

Η πρόκληση του πολυκεντρικού κόσμου

Συγχρόνως, ο σχηματισμός του λεγόμενου πολυκεντρικού κόσμου, και σε αυτό θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας αγαπητοί συνάδελφοι, από μόνος του δεν ενδυναμώνει τη σταθερότητα, μάλλον το αντίθετο. Το καθήκον της επίτευξης της παγκόσμιας ισορροπίας μετατρέπεται σε ένα μάλλον περίπλοκο παζλ, σε εξίσωση με πολλούς αγνώστους. Τι μας περιμένει λοιπόν, εάν εμείς προτιμήσουμε να ζούμε όχι με κανόνες, έστω και αυστηρούς, αλλά χωρίς καθόλου κανόνες; Και ένα τέτοιο σενάριο είναι πολύ πιθανό, δεν επιτρέπεται να το αποκλείσουμε, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ένταση της παγκόσμιας κατάστασης. Μια σειρά από προβλέψεις, παρατηρώντας τις τρέχουσες τάσεις, μπορούμε ήδη να τις κάνουμε, και δυστυχώς, είναι απαισιόδοξες. Εάν εμείς δεν δημιουργήσουμε συνεκτικό σύστημα αμοιβαίων υποχρεώσεων και συμφωνιών, αν δεν κατασκευάσουμε μηχανισμούς επίλυσης καταστάσεων κρίσης, τα δείγματα της παγκόσμιας αναρχίας αναπόφευκτα θα αυξάνονται.

Σήμερα, ήδη, αυξήθηκε η πιθανότητα μιας ολόκληρης σειράς βίαιων συγκρούσεων, αν όχι άμεσα, με έμμεση συμμετοχή μεγάλων δυνάμεων. Αυτόν τον κίνδυνο αντιμετωπίζουν όχι μόνον οι παραδοσιακές διακρατικές αντιπαραθέσεις, αλλά και η εσωτερική αστάθεια επιμέρους κρατών, ιδιαίτερα όταν λόγος γίνεται για χώρες, που είναι στο σταυροδρόμι γεωπολιτικών συμφερόντων μεγάλων κρατών ή στα σύνορα των πολιτιστικο-ιστορικών, οικονομικών, πολιτισμικών «ηπείρων».

Η Ουκρανία, για την οποία μάλλον επίσης είπατε πολλά και θα πούμε και άλλα – είναι ένα από τα παραδείγματα τέτοιου τύπου συγκρούσεων, που έχουν αντίκτυπο στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων –και σκέφτομαι, ότι σίγουρα δεν είναι και η τελευταία. Εξαιτίας αυτού υφίσταται και η επόμενη πολύ πιθανή πιθανότητα κατάρρευσης του υφιστάμενου συστήματος συμφωνιών για τον περιορισμό και τον έλεγχο των εξοπλισμών. Και η αρχή αυτής της επικίνδυνης, αναμφίβολα, εξέλιξης τέθηκε από τις ΗΠΑ, όταν το 2002 αποσύρθηκαν μονομερώς από το Σύμφωνο για τον Περιορισμό των Αντιβαλλιστικών Πυραύλων, και στη συνέχεια προχώρησαν και έως σήμερα ενεργά πραγματοποιούν τη δημιουργία του δικού τους παγκόσμιου συστήματος αντι-πυραυλικής άμυνας.

Διολισθαίνουμε στην ισορροπία του φόβου

Αγαπητοί συνάδελφοι, φίλοι!

Θα ήθελα να σας επιστήσω την προσοχή, δεν είμαστε εμείς που το ξεκινήσαμε αυτό. Διολισθαίνουμε και πάλι σε εκείνες τις εποχές, όταν ούτε η ισορροπία των συμφερόντων ούτε τα αμοιβαία συμφέροντα, αλλά ο φόβος, η ισορροπία αλληλοεξόντωσης συγκρατούσε τις χώρες από την απευθείας αντιπαράθεση. Λόγω της έλλειψης νομικών και πολιτικών εργαλείων, τα όπλα επανέρχονται στο κέντρο της παγκόσμιας ατζέντας, γίνεται χρήση τους όπου το επιθυμούν, όπως το επιθυμούν, χωρίς καθόλου κυρώσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Και εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας αρνείται να σφραγίσει ανάλογες αποφάσεις, αμέσως ανακηρύσσεται πεπαλαιωμένος και αναποτελεσματικός θεσμός. Πολλά κράτη δεν βλέπουν άλλες εγγυήσεις εξασφάλισης της κυριαρχίας, εκτός από την απόκτηση της δικής τους βόμβας. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Εμείς επιμένουμε στη συνέχιση των συνομιλιών, δεν είμαστε απλά υπέρ των συνομιλιών –εμείς επιμένουμε στη συνέχιση των συνομιλιών για τον περιορισμό των πυρηνικών οπλοστασίων. Όσο λιγότερα πυρηνικά όπλα υπάρχουν στον κόσμο, τόσο το καλύτερο. Και είμαστε έτοιμοι για την πλέον σοβαρή και ουσιαστική συζήτηση στο ζήτημα του πυρηνικού αφοπλισμού, όμως, και αυτό είναι σοβαρό, όπως λένε, χωρίς διπλά μέτρα και σταθμά. Τι εννοώ;

Σήμερα, πολλοί τύποι όπλων υψηλής ακριβείας, λόγω των δυνατοτήτων τους, ήδη προσέγγισαν τα όπλα μαζικής καταστροφής. Στην περίπτωση, λοιπόν, πλήρους αποκήρυξης από το πυρηνικό δυναμικό μια χώρα ή σημαντικής μείωσης του, κατέχοντας την ηγεμονία στην δημιουργία και παραγωγή οπλικών συστημάτων υψηλής ακρίβειας, αποκτά προφανές στρατιωτικό πλεονέκτημα. Θα σπάσει η στρατηγική ισοτιμία, και αυτό συνιστά μεγάλη αποσταθεροποίηση. Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει το λεγόμενο πρώτο προληπτικό κτύπημα. Με λίγα λόγια, οι κίνδυνοι δεν μειώνονται, αλλά αυξάνονται.

Η επόμενη προφανής απειλή είναι η περαιτέρω αύξηση των συγκρούσεων για εθνοτικούς, θρησκευτικούς, κοινωνικούς λόγους. Αυτές οι συγκρούσεις είναι επικίνδυνες όχι μόνον από μόνες τους, αλλά γιατί διαμορφώνουν γύρω τους ζώνες αναρχίας, ανομίας και χάους, όπου αισθάνονται άνετα και τρομοκράτες και κανονικοί εγκληματίες, ακμάζει η πειρατεία, το εμπόριο ανθρώπων, οι ναρκομπίζνες.

Παρεμπιπτόντως, συνάδελφοί μας παλαιότερα προσπάθησαν κάπως να καθοδηγήσουν αυτές τις διαδικασίες, χρησιμοποιώντας τις περιφερειακές συγκρούσεις, σχεδιάζοντας «έγχρωμες επαναστάσεις» για το δικό τους συμφέρον, όμως το τζίνι πετάχτηκε από το μπουκάλι. Τι να κάνουν με αυτό, φαίνεται, πως δεν ξέρουν ούτε οι ίδιοι οι εμπνευστές της θεωρίας του ελεγχόμενου χάους. Στις τάξεις τους κυριαρχούν σύγχυση και αμφιταλαντεύσεις. Εμείς παρακολουθούμε με προσοχή τις συζητήσεις και στις ηγετικές ελίτ και στην κοινότητα των εμπειρογνωμόνων. Αρκεί κάποιος να δει τα πρωτοσέλιδα του δυτικού τύπου το τελευταίο χρόνο: οι ίδιοι άνθρωποι αποκαλούνται στην αρχή αγωνιστές της δημοκρατίες, και μετά ισλαμιστές, στην αρχή γράφουν για επαναστάσεις, και μετά για πογκρόμ και πραξικοπήματα. Το αποτέλεσμα είναι προφανές: περαιτέρω επέκταση του παγκόσμιου χάους.

Κοινή διαχείριση των κινδύνων

Αγαπητοί συνάδελφοι!

Σε μια τέτοια παγκόσμια κατάσταση, είναι καιρός να αρχίσουμε να συμφωνούμε πάνω σε θεμελιώδη ζητήματα. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό και απαραίτητο, είναι πολύ καλύτερο, από το να αποκλίνουμε σε διαφορετικές γωνίες, πολύ περισσότερο που όλοι εμείς ερχόμαστε αντιμέτωποι με κοινά προβλήματα, βρισκόμαστε, όπως λένε, στην ίδια βάρκα. Και ο λογικός δρόμος είναι η συνεργασία των χωρών, των κοινωνιών και η αναζήτηση συλλογικών απαντήσεων στις πολλαπλές προκλήσεις, κοινή διαχείριση των κινδύνων. Είναι αλήθεια βέβαια ότι κάποιοι από τους εταίρους μας αυτό το θυμούνται, κατά κάποιο τρόπο, αποκλειστικά τότε μόνο που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Η πρακτική εμπειρία αποδεικνύει ότι οι κοινές απαντήσεις στις προκλήσεις, κατά πρώτον, δεν συνιστούν βεβαίως πάντα πανάκεια, και αυτό πρέπει να το παραδεχτούμε, και κατά δεύτερον, στη πλειοψηφία των περιπτώσεων, είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Δεν είναι καθόλου εύκολο να ξεπεραστούν οι διαφορές των εθνικών συμφερόντων, η υποκειμενικότητα των προσεγγίσεων, ιδιαίτερα όταν γίνεται λόγος για χώρες με διαφορετικές πολιτιστικο-ιστορικές παραδόσεις. Και παρ΄ όλα αυτά έχουμε παραδείγματα, όταν γνώμονας ήταν κοινοί στόχοι, ενεργώντας στη βάση ενιαίων κριτηρίων, από κοινού είχαμε πραγματικές επιτυχίες.

Θυμίζω την επίλυση του προβλήματος των χημικών όπλων της Συρίας, και τον ουσιαστικό διάλογο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, και η δουλειά που κάναμε πάνω στο βορειοκορεατικό κομμάτι επίσης έχει κάποια θετικά αποτελέσματα. Γιατί να μη χρησιμοποιήσουμε όλη αυτή τη πείρα και στο μέλλον, όπως στην επίλυση τοπικών προβλημάτων έτσι και των παγκόσμιων; Ποια θα μπορούσε να είναι η νομική, πολιτική, οικονομική βάση μιας νέας παγκόσμιας τάξης, η οποία θα διασφάλιζε τη σταθερότητα και την ασφάλεια, και ταυτόχρονα θα ενθάρρυνε τον υγιή ανταγωνισμό, δεν θα επέτρεπε τη διαμόρφωση νέων μονοπωλίων, που θα σταματούσαν την εξέλιξη;

Είναι μάλλον απίθανο κάποιος να μπορεί να δώσει τώρα ενδελεχείς, έτοιμες συνταγές. Εδώ απαιτείται εργασία μακράς διάρκειας με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος κρατών, της παγκόσμιας επιχειρηματικότητας, της κοινωνίας των πολιτών, τέτοιες πλατφόρμες εμπειρογνωμόνων σαν την δικιά μας. Ωστόσο είναι προφανές, ότι η επιτυχία, το πραγματικό αποτέλεσμα είναι δυνατό μόνον στην περίπτωση που οι βασικοί παράγοντες της διεθνούς ζωής θα μπορέσουν να συμφωνήσουν στην εναρμόνιση των βασικών συμφερόντων, στη λογική αυτοσυγκράτηση, να αναδειχθούν σε θετικό παράδειγμα υπεύθυνης ηγεσίας.

Είναι αναγκαίο να καθοριστούν με σαφήνεια ποια είναι τα όρια των μονομερών ενεργειών και που προκύπτει η αναγκαιότητα για πολύπλευρους μηχανισμούς, στο πλαίσιο της βελτίωσης του διεθνούς δικαίου να επιλυθεί το δίλημμα μεταξύ των δράσεων της διεθνούς κοινότητας για την εξασφάλιση της ασφάλειας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της αρχής της εθνικής κυριαρχίας και της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών. Ακριβώς, τέτοιες συγκρούσεις όλο και συχνότερα οδηγούν σε αυθαίρετη εξωτερική παρέμβαση σε πολύπλοκες εσωτερικές διαδικασίες, επανειλημμένα προκαλούν επικίνδυνες αντιφάσεις των κυρίαρχων παγκόσμιων παικτών.

Το ζήτημα του περιεχομένου της κυριαρχίας καθίσταται σχεδόν κεντρικής σημασίας για τη διατήρηση και την παγίωση της παγκόσμιας σταθερότητας. Είναι κατανοητό ότι η συζήτηση σχετικά με τα κριτήρια για τη χρήση βίας απ’ έξω είναι πολύ σύνθετη, είναι σχεδόν αδύνατη να διαχωριστεί από τα συμφέροντα αυτών ή άλλων χωρών. Ωστόσο, είναι πολύ πιο επικίνδυνη η απουσία κατανοητών σε όλους συμφωνιών, σαφών συνθηκών, υπό τις οποίες η παρέμβαση καθίσταται αναγκαία και νόμιμη. Θα ήθελα να προσθέσω ότι οι διεθνείς σχέσεις πρέπει να βασίζονται στο διεθνές δίκαιο, στη βάση του οποίου πρέπει να βρίσκονται ηθικές αρχές όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα, η αλήθεια. Ίσως, το σπουδαιότερο είναι ο σεβασμός στον εταίρο και στα συμφέροντά του. Μια προφανής διατύπωση, που όμως αν ακολουθηθεί μπορεί να αλλάξει ριζικά την κατάσταση στον κόσμο.

Consesus για τους παγκόσμιους θεσμούς

Είμαι πεπεισμένος ότι εφόσον υπάρχει θέληση μπορούμε να αποκαταστήσουμε την αποτελεσματικότητα του συστήματος των διεθνών και περιφερειακών θεσμών. Εδώ δεν είναι ανάγκη να φτιάξουμε κάτι εξ ολοκλήρου, από το μηδέν, δεν είναι «παρθένα γη», πολύ περισσότερο οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν μετά τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο είναι αρκούντως οικουμενικοί και μπορούν να αποκτήσουν πλέον σύγχρονο περιεχόμενο, κατάλληλο για τη τρέχουσα κατάσταση. Αυτό ισχύει επίσης και για τη βελτίωση του έργου του ΟΗΕ, ο κεντρικός ρόλος του οποίου είναι αναντικατάστατος, και του ΟΑΣΕ, ο οποίος για 40 χρόνια έχει αποδειχθεί εξαιρετικά δημοφιλής μηχανισμός στην εξασφάλιση της ευρω-ατλαντικής ασφάλειας και συνεργασίας.

Πρέπει να πούμε ότι τώρα στη διευθέτηση της κρίσης στη νοτιο-ανατολική Ουκρανία ΟΑΣΕ διαδραματίζει έναν πολύ θετικό ρόλο. Στο φόντο θεμελιακών αλλαγών στο διεθνές περιβάλλον, με την αύξηση των ανεξέλεγκτων καταστάσεων στις πλέον πολύμορφες απειλές, χρειαζόμαστε ένα νέο παγκόσμιο  consensus των υπεύθυνων δυνάμεων. Ο λόγος δεν γίνεται για κάποιες συναλλαγές τοπικού επιπέδου, ούτε για μοίρασμα σφαιρών επιρροής στο πνεύμα της κλασικής διπλωματίας, ούτε για κάποια απόλυτη κυριαρχία. Θεωρώ ότι, απαιτείται νέα «εκδοχή» αλληλεξάρτησης. Δεν θα πρέπει να τη φοβόμαστε. Το αντίθετο, είναι ένα καλό εργαλείο εναρμόνισης θέσεων. Αυτό είναι το πιο σημαντικό, δεδομένης της ενίσχυσης και της αύξησης των επιμέρους περιφερειών του πλανήτη, διαμορφώνεται αντικειμενική ζήτηση στη θεσμοθέτηση τέτοιων πόλων, στη δημιουργία ισχυρών περιφερειακών οργανισμών για την επεξεργασία κανόνων αλληλεπίδρασης. Η συνεργασία αυτών των κέντρων θα συνεισέφερε ουσιαστικά στην σταθερότητα της παγκόσμιας ασφάλειας, στην πολιτική και στην οικονομία. Αλλά, για να θεσπιστεί τέτοιος διάλογος, πρέπει να έχουμε ως αφετηρία ότι όλα τα περιφερειακά κέντρα, που διαμορφώνονται γύρω αυτά τα σχέδια ενσωμάτωσης θα έχουν ίδια δικαιώματα στην εξέλιξη, ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται και κανείς εντέχνως δεν θα τους βάλει να αντιπαρατίθενται μεταξύ τους, να έρχονται σε αντίθεση. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαλυτικής γραμμής θα χαλούσαν οι σχέσεις μεταξύ κρατών, και τα ίδια τα κράτη θα υπόκειντο σε σκληρές δοκιμασίες, έως και την πλήρη καταστροφή τους.

Το χάος στην Ουκρανία και οι ευθύνες της Δύσης

Θα ήθελα να υπενθυμίσω για τα γεγονότα του περασμένου έτους. Τότε λέγαμε στους εταίρους μας, και στους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους εταίρους, ότι οι βιαστικές παρασκηνιακές αποφάσεις, για παράδειγμα, για τη σύνδεση της Ουκρανίας με την Ε.Ε. έβριθε σοβαρών κινδύνων. Εμείς μάλιστα δεν είπαμε τίποτε σχετικά με την πολιτική, μιλήσαμε μόνο για την οικονομία- για υψηλούς κινδύνους στην οικονομία, ότι τέτοια παρασκηνιακά βήματα θίγουν τα συμφέροντα πολλών τρίτων χωρών, μεταξύ αυτών και της Ρωσίας ως κύριο εμπορικό εταίρο της Ουκρανίας, οπότε είναι αναγκαία μια εκτενή συζήτηση των ζητημάτων.

Με την ευκαιρία, θυμίζω σχετικά με αυτό, ότι οι συνομιλίες για την είσοδο της Ρωσίας, για παράδειγμα, στον ΠΟΕ διήρκησαν 19 έτη. Αποτέλεσε μια πολύ δύσκολη εργασία, και επιτεύχθηκε με συγκεκριμένη συναίνεση. Γιατί μιλώ γι’ αυτό; Επειδή κατά την υλοποίηση του σχεδίου σύνδεσης με την Ουκρανία μπαίνουν σαν από την πίσω πόρτα οι εταίροι μας με τα προϊόντα τους και τις υπηρεσίες τους, και εμείς δεν συγκατατεθήκαμε γι’ αυτό, εμάς κανείς δεν μας ρώτησε. Διεξήγαμε συζητήσεις για όλα τα θέματα, που σχετίζονται με τη σύνδεση της Ουκρανίας με την Ε.Ε., επίμονα, αλλά θέλω αυτό να το τονίσω, εντελώς πολιτισμένα, προβάλλοντας προφανή στοιχεία και επιχειρήματα, επισημάναμε τα πιθανά προβλήματα. Κανείς δεν ήθελε να μας ακούσει και να συνομιλήσει, απλώς μας είπαν: δεν είναι δουλειά σας, αυτό είναι όλο, αυτή ήταν η όλη συζήτηση. Στη θέση του σύνθετου, αλλά, υπογραμμίζω, πολιτισμένου διαλόγου η υπόθεση έφθασε μέχρι το πραξικόπημα, η χώρα βυθίστηκε στο χάος, στην κατάρρευση της οικονομίας, της κοινωνικής σφαίρας, στον εμφύλιο πόλεμο με τεράστιες απώλειες. Γιατί; Όταν ρωτώ τους συναδέλφους μου, γιατί, απάντηση δεν υπάρχει, κανείς τίποτε δεν απαντά, έτσι. Όλοι σηκώνουν τους ώμους: έτσι συνέβη...

Δεν έπρεπε να ενθαρρυνθούν τέτοιες ενέργειες –διαφορετικά δεν θα συνέβαινε. Ήδη μίλησα γι’ αυτό. Ο προηγούμενος πρόεδρος της Ουκρανίας ο Γιανουκόβιτς όλα τα υπέγραψε, με όλα συμφώνησε. Γιατί θα έπρεπε να γίνει αυτό, ποιο είναι το νόημα; Αυτό συνιστά πολιτισμένο τρόπο επίλυσης των ζητημάτων; Όπως φαίνεται, αυτοί οι οποίοι ατελείωτα σπεύδουν σε ολοένα και νέες «έγχρωμες επαναστάσεις», θεωρούν τους εαυτούς τους ιδιοφυείς καλλιτέχνες και δεν μπορούν με τίποτε να σταματήσουν.

Συνεργασία Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και Ε.Ε.

Είμαι πεπεισμένος, ότι το έργο των ολοκληρωμένων ενοποιήσεων, η αλληλεπίδραση των περιφερειακών δομών, πρέπει να δομείται σε διαφανή, κατανοητή βάση. Ένα καλό παράδειγμα τέτοιας ειλικρίνειας υπηρετεί η διαδικασία διαμόρφωσης της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης. Τα κράτη που συμμετέχουν σε αυτό το σχέδιο εκ των προτέρων ενημέρωσαν τους εταίρους τους για τα σχέδια, για τις παραμέτρους της ένωσής μας, για τις αρχές της λειτουργίας της, οι οποίες συμφωνούν απόλυτα με τους κανόνες του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Θα ήθελα να προσθέσω, ότι εμείς θα χαιρετίζαμε, επίσης, την έναρξη του ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ της Ευρασιατικής και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρεμπιπτόντως, αυτό έως σήμερα πρακτικά μας το αρνούνται συστηματικά, επίσης χωρίς αιτιολογία. Τι φοβερό υπάρχει σε αυτό; Και εννοείται, γι’ αυτήν την από κοινού εργασία θεωρούσαμε ότι είναι απαραίτητο να διαχειριστούμε την υπόθεση, και εγώ έχω μιλήσει αρκετές φορές γι’ αυτό, και άκουσα πολλούς να συμφωνούν από τους δυτικούς εταίρους μας, τους ευρωπαίους σε κάθε περίπτωση, για την ανάγκη δημιουργίας ενιαίου οικονομικού χώρου, ανθρωπιστικής συνεργασίας, που εκτείνεται από τον Ατλαντικό έως τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Αγαπητοί συνάδελφοι!

Η Ρωσία την επιλογή της την έκανε, οι προτεραιότητές μας  είναι η βελτίωση των δημοκρατικών θεσμών και της ανοικτής οικονομίας, η επιτάχυνση της εσωτερικής ανάπτυξης λαμβάνοντας υπ΄ όψιν όλες τις θετικές σύγχρονες τάσεις στον κόσμο και η στερέωση της κοινωνίας στη βάση των παραδοσιακών αξιών και του πατριωτισμού. Εμείς έχουμε ατζέντα ολοκλήρωσης, θετική, ειρηνική, εργαζόμαστε ενεργά με τους εταίρους μας στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, με την ομάδα BRICS, με τους άλλους εταίρους. Η ατζέντα αυτή έχει στόχο την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των κρατών, και όχι τη διάλυση. Εμείς δεν προτιθέμεθα να στήσουμε κάποια μπλοκ, εμπλεκόμενοι σε ανταλλαγή κτυπημάτων. Δεν έχουν καμία βάση οι ισχυρισμοί ότι η Ρωσία επιδιώκει να αποκαταστήσει κάποια δική της αυτοκρατορία, καταπατώντας την κυριαρχία των γειτόνων της. Η Ρωσία δεν απαιτεί για τον εαυτόν της κάποια ιδιαίτερη αποκλειστική θέση στον κόσμο, και αυτό θέλω να το τονίσω. Σεβόμενοι τα συμφέροντα των άλλων, θέλουμε, απλώς, τα συμφέροντά μας να λαμβάνονται υπ’ όψιν, να γίνεται σεβαστή και η άποψή μας.

Γνωρίζουμε καλά ότι ο κόσμος έχει εισέλθει στην εποχή αλλαγών και βαθιών μεταμορφώσεων, όπου σε όλους μας απαιτείται ιδιαίτερος βαθμό προσοχής, ικανότητα αποφυγής επιπόλαιων κινήσεων. Κατά τη διάρκεια των ετών, μετά το ψυχρό πόλεμο, οι συμμετέχοντες της παγκόσμιας πολιτικής έχασαν κάπως αυτές τις ιδιότητες. Τώρα πρέπει να τις θυμηθούμε. Σε διαφορετική περίπτωση, οι ελπίδες για μια ειρηνική, σταθερή ανάπτυξη θα αποδειχθούν μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση, και οι σημερινές αναταραχές θα είναι το πρελούδιο για ένα κραχ της παγκόσμιας τάξης. Και, βεβαίως, όπως έχω ήδη πει, η δημιουργία ενός περισσότερο σταθερού συστήματος της παγκόσμιας τάξης είναι σύνθετο εγχείρημα, μιλάμε για μακράς διάρκειας και δύσκολο εκ φύσεως έργο. Μπορέσαμε να επεξεργαστούμε τους κανόνες των σχέσεων μεταξύ μας μετά τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο, μπορέσαμε να συμφωνήσουμε την περίοδο του 1970 στο Ελσίνκι. Το δικό μας κοινό χρέος είναι να επιλύσουμε αυτό το θεμελιώδες ζήτημα και στο νέο στάδιο εξέλιξης.

 Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.»

Πηγή: http://www.kremlin.ru/news/46860

Απόδοση από τα ρωσικά και επιμέλεια κειμένου: Σωτήρης Δημόπουλος